รู้สึกสูง…เพียงเพราะเหยียดคนอื่นให้ต่ำลง

จากบทความก่อนหน้าที่อ้างอิงจากวรรณกรรมสามก๊ก ศึกเกงเล้ง: เมื่อความรู้ปราศจากปัญญาและประสบการณ์  ได้รับความสนใจจากผู้อ่านเกินคาด มีท่านหนึ่งกรุณาชี้แนะให้เขียนบทความแนวนี้เป็นระยะ ๆ ผู้เขียนเห็นตาม และขอนำเสนอตามนี้ครับ

สามก๊ก ... วรรณกรรมที่มนุษย์ใช้เป็นกระจกสะท้อนความหมายของอำนาจมานานนับศตวรรษ มีเหตุการณ์หนึ่งที่ผู้เขียนมักหยิบขึ้นมาคิดเสมอ ไม่ใช่เหตุการณ์รบพุ่ง ไม่ใช่กลศึกพิสดาร แต่เป็น “ถ้อยคำสั้น ๆ” ที่ทำให้เห็นชัดว่า มีอำนาจบางชนิดที่บางคนใช้กดหัวคนอื่นไม่ต้องถือดาบ

เหตุการณ์นั้นคือวันที่ เล่าปี่ หนีภัยการเมืองและจำต้องมาพึ่ง โจโฉ ในวุยก๊ก แบบคนไร้แผ่นดิน แต่ไม่ไร้ศักดิ์ศรี ส่วนโจโฉต้อนรับเขาในฐานะผู้มีอำนาจควบคุมราชสำนักทั้งแผ่นดิน แต่มีอัตตาเต็มหัวใจ

ระหว่างการสนทนาต่อหน้าขุนนางวุย เมื่อมีผู้ถามถึงภูมิหลังของเล่าปี่ โจโฉเพียงยิ้มบาง ๆ แล้วตอบด้วยน้ำเสียงเรียบ แต่ก็เด่นชัดเพียงพอว่ากำลังเหยียดหยัน

“เล่าปี่นั้น เดิมก็แค่คนขายรองเท้าและสานฟาง… ไร้เชื้อสายสูงศักดิ์ใด ๆ”

ประโยคนี้เหมือนการเอามือกดหัวคนตรงหน้าอย่างแยบยล ไม่ต้องเสียงดัง ไม่ต้องใช้อำนาจแข็งกระด้าง แต่ลำดับชั้นทางสังคมถูกจัดเรียงใหม่ทันทีในใจของผู้ฟัง

นี่คือศิลปะการใช้อำนาจที่เฉียบแหลมชั่วร้าย และเป็นตัวอย่างคลาสสิกของมนุษย์ที่เลือก เหยียดผู้อื่นเพื่อยกตัวเองขึ้นสูง

ผู้เขียนพบว่าพฤติกรรมแบบนี้เกิดขึ้นได้ทุกยุค ตั้งแต่ราชสำนักโบราณจนถึงองค์กรสมัยใหม่ คนบางคนเมื่อเริ่มรู้สึกว่าตัวเองไร้บทบาท รู้สึกเอาเองว่าไม่มีตัวตนพอ เลือกสร้าง “ความมีบทบาท สร้างตัวตนปลอม” ด้วยการทำให้คนอื่นดูต่ำลง เพราะตราบใดที่ผู้อื่นถูกลดคุณค่า เขาก็รู้สึกว่าตัวเองเด่นขึ้น มีตัวตนเพิ่มขึ้นมาทันที

โจโฉไม่จำเป็นต้องฆ่าเล่าปี่ด้วยดาบในวันนั้น เขาเพียงฆ่า “ศักดิ์ศรี” ของเล่าปี่ต่อหน้าคนทั้งราชสำนัก และทำให้ทุกคนรู้ว่า ใครอยู่สูงกว่าโดยไม่ต้องออกแรงแกว่งไกวศาสตราวุธแม้แต่น้อย

สุดท้าย เล่าปี่ยังลุกขึ้นด้วยความสามารถและคุณธรรมของเขาเอง ส่วนโจโฉก็ยังเป็นโจโฉ ผู้ใช้อำนาจและอัตตาสลับกันไปตามจังหวะการเมือง

โลกก็เป็นแบบนี้เสมอ บางคนยืนอยู่บนความสามารถ บางคนยืนอยู่บนซากคำดูถูกของผู้อื่น และบางคนก็ยืนอยู่บนความกลวงของตนเองโดยไม่รู้ตัวเลยด้วยซ้ำ

นี่คือเหตุการณ์เล็ก ๆ ในสามก๊ก ที่สะท้อนความจริงของมนุษย์ทุกยุคอย่างน่าขนลุก.