คนรุ่นใหม่ในกัมพูชา: ระหว่างประชาธิปไตยที่ไม่เกิด กับความฝันที่ยังมีอยู่

 “เรามองเห็นอนาคต แต่เรายังไม่มีสิทธิ์เดินไปถึงมัน”

แม้ประเทศกัมพูชาจะมีการเลือกตั้ง มีรัฐสภา และมีรัฐธรรมนูญที่ดูคล้ายประชาธิปไตย แต่ในความจริง คนรุ่นใหม่ของประเทศนี้ต้องเติบโตภายใต้เงาของอำนาจที่ไม่เคยเปลี่ยนมานานกว่าสามทศวรรษ ภายใต้การนำของสมเด็จฮุน เซน และในปัจจุบันที่มีการส่งไม้ต่อไปยังลูกชายของเขา ฮุน มาแนต สิ่งที่ถูกเรียกว่า "ประชาธิปไตย" ในกัมพูชา กลับดูเหมือนจะยิ่งไกลออกไป

แต่ความฝันของคนรุ่นใหม่กัมพูชา ยังไม่ตาย พวกเขาอาจไม่มีพรรคฝ่ายค้านให้เลือกตั้ง แต่มีมือถือ อินเทอร์เน็ต และการรับรู้ที่ไม่ถูกควบคุมได้ง่ายเหมือนยุคก่อนอีกต่อไป

---

เงาของอำนาจ กับเงื่อนไขแห่งการเติบโต

ผู้เขียนเชื่อว่า ไม่มีอะไรจะบั่นทอนศักยภาพของคนรุ่นใหม่ได้เท่ากับการถูกปิดกั้นตั้งแต่ต้นทาง และนั่นคือสิ่งที่เกิดขึ้นในกัมพูชาอย่างต่อเนื่อง

ตลอดสามทศวรรษที่ผ่านมา กัมพูชาอยู่ภายใต้การปกครองของรัฐบาลที่อ้างว่าตนคือเสถียรภาพ แต่ความจริงกลับเป็นการควบคุมอย่างเบ็ดเสร็จในนามของ “ความสงบ” ไม่ใช่ “ความชอบธรรม” เด็กที่เกิดหลังปี 1990 ซึ่งเป็นกลุ่มเยาวชนในปัจจุบัน โตมากับการศึกษาแบบที่รัฐควบคุมเนื้อหา ท่องจำมากกว่าตั้งคำถาม และเรียนรู้ที่จะเงียบให้เป็นมากกว่าจะกล้าเผชิญหน้า หลายคนไม่เคยรู้จักคำว่า “ฝ่ายค้าน” อย่างแท้จริง เพราะพรรคหลักที่เคยท้าทายอำนาจ ถูกยุบ ถูกจำคุก หรือถูกเนรเทศไปหมดแล้ว

วัยรุ่นกัมพูชาที่ฉลาด มีความคิด และมองเห็นความไม่ชอบมาพากลของระบบ มักไม่มีที่ทางให้พวกเขาได้เปล่งเสียงอย่างปลอดภัย แม้ในโลกออนไลน์ก็ยังถูกจับตามอง ใครที่แสดงความคิดเห็นเชิงวิพากษ์ผ่าน Facebook หรือ TikTok อาจถูกเรียกตัว ถูกขู่ หรือเลวร้ายกว่านั้น คือถูกทำให้ “หายไปจากระบบ”

ในประเทศที่รัฐผูกขาดทั้งอำนาจและข้อมูล เยาวชนจึงเติบโตในสภาวะที่เรียกได้ว่า “ไม่มีต้นแบบประชาธิปไตยให้ศึกษา” พวกเขาไม่ได้ถูกกระตุ้นให้รู้จักความหลากหลายของความเห็น ไม่ได้เรียนรู้ว่าการวิพากษ์รัฐบาลไม่ใช่อาชญากรรม และไม่ได้รับการสนับสนุนให้ใช้สิทธิอย่างแท้จริง

ในสภาพการณฺ์เช่นนี้ เป็นไปได้ว่าเทคโนโลยีคือช่องทางเดียวที่คนรุ่นใหม่กัมพูชาพอจะมี พวกเขาเริ่มตั้งคำถาม เริ่มอ่านสื่อต่างประเทศ และเข้าใจว่าโลกไม่ได้เป็นอย่างที่รัฐบอกทั้งหมด แต่ในขณะเดียวกัน ช่องทางนั้นก็เปราะบาง เพราะถูกตรวจสอบและควบคุมได้ตลอดเวลา

ในขณะที่โลกกำลังก้าวไปสู่อนาคตที่คนรุ่นใหม่เป็นพลังหลักของสังคม กัมพูชากลับทำทุกวิถีทางเพื่อให้พวกเขาอยู่ใต้ระเบียบเดิม ไม่ว่าจะโดยระบบการศึกษาแบบโบราณ สื่อของรัฐที่ไม่เคยตั้งคำถาม หรือแม้กระทั่งการเลือกตั้งที่ถูกจัดให้เหมือนละครที่รู้บทจบ นี่ไม่ใช่แค่การกดทับทางการเมือง แต่มันคือการบั่นทอนความหวังของทั้งคนรุ่นใหม่ และอนาคตของประเทศในระยะยาว

---

เมื่อความเงียบไม่ใช่คำตอบ

แม้จะไม่มีม็อบขนาดใหญ่แบบที่เกิดขึ้นในบางประเทศ ผู้เขียนก็เริ่มสังเกตเห็นการแสดงออกผ่านศิลปะ ดนตรี และโซเชียลมีเดีย ซึ่งแฝงข้อความทางการเมืองอย่างแนบเนียน

นักศึกษากัมพูชาหลายคนที่ได้รับทุนไปเรียนต่อต่างประเทศ และกลับมา พยายามถ่ายทอดแนวคิดใหม่ให้คนรุ่นเดียวกัน กลายเป็นกลุ่มเล็ก ๆ ที่ยังเชื่อว่า “การเปลี่ยนแปลง” แม้ช้า แต่มาแน่ หากไม่หมดหวัง

---

ความหวังที่ยังไม่ตาย

คำถามสำคัญคือ “อะไรคืออนาคตของกัมพูชาหากคนรุ่นใหม่ไม่มีสิทธิมีเสียง?” คำตอบอาจอยู่ที่วิธีที่คนรุ่นใหม่กัมพูชาเลือกจะรับมือกับระบบที่ไม่เปิดทางให้พวกเขาเดิน

ไม่ว่าจะเป็นการศึกษาต่อ การทำงานกับองค์กรระหว่างประเทศ หรือการใช้เทคโนโลยีในการบอกเล่าเรื่องราวของประเทศตัวเอง โลกกำลังเปลี่ยน และแรงกดดันจากประชาคมโลกต่อการเลือกตั้งที่ไม่โปร่งใสก็เริ่มปรากฏชัด

การลุกขึ้นพูดของคนรุ่นใหม่อาจยังเบา แต่ไม่ใช่ไร้พลัง

รายการอ้างอิง

1. Human Rights Watch (2024) – รายงานภาพรวมสถานการณ์กัมพูชา ปี 2023 ระบุว่าการเลือกตั้งภายใต้ CPP ยังคงถูกควบคุมอย่างเข้มงวด และไม่มีฝ่ายค้านที่เข้มแข็งอย่างแท้จริง hrw.org

2. Al Jazeera (2023) – บทความ “‘Why would I vote?’: Cambodians quietly question election's value” แสดงให้เห็นถึงความรู้สึกสิ้นหวังในกลุ่มเยาวชนกัมพูชาต่อระบบเลือกตั้งที่ดูไร้จุดหมาย aljazeera.com+1aljazeera.com+1

3. The Diplomat (2025) – รายงาน “Coercion and Criminality: Cambodia's Dual Threat…” ระบุว่ารัฐบาลและเครือข่ายอำนาจนิยมเชื่อมโยงกับโครงข่ายอาชญากรรมไซเบอร์ระดับโลก ซึ่งสะท้อนภาพการควบคุมที่ครอบคลุมทุกมิติ thediplomat.com